فهرست مطالب
تخلفات مهندس ناظر
مهندس ناظر ساختمان نیز مانند بسیاری از شغل های دیگر، وظایف و تعهدات مشخصی دارد که در قانون به آنها اشاره شده و مورد تاکید قانون گذار قرار گرفته است.
طبق بند ۲-۴-۲ مبحث دوم مقررات ملی ساختمان: “مجری ساختمان در زمینه اجرا، پروانه اشتغال به کار از وزرت راه و شهرسازی دریافت می کند و مطابق با قراردادهای همسان که با مالکان منعقد می نماید اجرای عملیات ساختمان را براساس نقشه های مصوب و کلیه مدارک منضم به قرارداد بر عهده دارد. مجری ساختمان نماینده فنی مالک در اجرای ساختمان بوده و
پاسخگوی کلیه مراحل اجرای کار به ناظر و دیگر مراجع کنترل ساختمان می باشد.”
گاهی ممکن است که برخی از مهندسین ناظر از وظایف قانونی خود اطلاع چندانی نداشته باشند و این باعث ایجاد خسارت به اشخاص ثالث و شکایت از مهندس ناظر شود.
در حقیقت مهندس ناظر شخص حقیقی است و با پروانه نظام مهندسی که از وزارت مسکن و شهرسازی دریافت کرده، توانایی نظارت بر اجرای عملیات ساختمانی را بر عهده می گیرد.
بر اساس تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری‌ها، وظیفه اصلی مهندس ناظر، مطابقت دادن عملیات اجرایی یک ساختمان با مشخصات نقشه ساختمان و پروانه ساخت و ساز است. این نظارت باید به صورت مداوم باشد و در تمامی مراحل ساختمان انجام شود. همچنین مهندس ناظر در پایان کار پروژه، وظیفه دارد بر تطابق بنا با پروانه ساخت و ساز و محاسبات ذکر شده در نقشه
گواهی دهد.
وظایف مهندس ناظر ساختمان
سازماندهی و برنامه‌ریزی مراحل انجام کار پروژه.
بررسی و کنترل نقشه‌های معماری ساختمان و سازه در حال احداث.
رعایت اصول ایمنی در کارگاه و پروژه در حال اجرا.
هماهنگی بین سازمانی برای دریافت مجوزهای لازم برای احداث ساختمان.
تذکرات کتبی به صاحب کار و سازنده در صورت عدم اجرای صحیح نقشه‌های سازه.
مهندسی زمین و خاکبرداری، نظارت بر اجرای سقف، سفت‌کاری و نازک کاری و بررسی‌های لازم در این حیطه.
نظارت بر بتن ریزی همه بخش‌های سازه و طرح اختلاط.
نظارت بر لوله کشی ساختمان، کنترل مصالح ساختمانی از لحاظ کیفیت و نظارت بر تاسیسات ساختمانی.
ارزیابی روش‌های ساخت و ساز و دستور انجام آزمایش از کیفیت بتن و مصالح ساختمانی.
خدمات مشاوره و نظارت بر ساخت و بررسی برنامه‌های تفصیلی مهندسی.
تعیین مقرون به صرفه بودن طرح‌های اجرایی.
آشنایی با متریال ها و زیرساخت های منطقه و کلیه ی مشخصات ساخت و ساز.
توانایی تجزیه و تحلیل طرح پروژه.
فراهم کردن امنیت کارگران کارگاه، مالکان و ساکنینی که برای چندین سال باید در آن ساختمان ساکن باشند.
یکی از وظایف مهم ناظر ساختمان در پروژه، هدایت درست عوامل درگیر از سرپرست کارگاه گرفته تا تمام کارگران میباشد.
پروژه‌های عمرانی چه در مقیاس‌های کوچک و چه در مقیاس بزرگ، اگر به درستی تحت نظارت اصولی قرار نگیرند، هم برای محیط زیست و هم برای عموم مردم بسیار خطر‌آفرین خواهد بود. بنابراین کسب عنوان مهندسی ناظر، نیاز به دانش و تجربه بسیار بالایی خواهد داشت.
تعهدات مهندس ناظر در پروژه
بعد از شروع ساخت و ساز، مهندس ناظر روزانه به محل کارگاه مراجعه نموده و از حسن انجام مراحل پروژه اطلاع لازم را کسب کرده و مشکلات و راه‌حل‌ها را به کارفرما، گوشزد خواهد کرد.این نوع پیگیری به هر دو طرف کمک خواهد کرد تا در خصوص هرگونه تغییرات در برنامه‌ها و یا پیشرفت سریع پروژه، به روز بوده و به برنامه خود عمل کنند. نظارت بر پیشرفت کار، به سرپرست این
کمک را خواهد کرد، تا مشکلات را به سرعت مشاهده کرده و با پیمانکاران در میان بگذارد.
با این حال، تعهدات مهندس ناظر ساختمان به شرح زیر خواهد بود
نظارت بر حسن انجام کار مطابق با ضوابط اجرایی و فنی و مقررات ملی ساختمان
نظارت بر کلیه فعالیت‌های ساختمانی بر اساس پروانه صادره از شهرداری و ارسال گزارش‌های پیشرفت کار به شهرداری
در صورت مسافرت بیش از یک ماه، معرفی مهندس ناظر دیگری به جای خود به شهرداری منطقه
ارسال برگه تاییدیه کار ساختمانی به شهرداری پس از اتمام کار
ارائه گزارش مرحله‌ای ناظر برای دریافت عدم خلافی
ارائه گزارش تخلفات کارفرما یا مالک به شهرداری
تخلفات مهندس ناظر
- حذف پارکینگ: رعایت نکردن فاصله ستون ها با هم در ورودی پارکینگ و دقت نکردن به نحوه استقرار خودرو ها در زمان دیوارچینی می‌تواند موجب کاهش فضا و در نتیجه حذف پارکینگ و پرداخت جرائم سنگین در کمیسیون ماده 100 شود که در بسیاری موارد مالک از مهندس ناظر و مجری ساختمان بابت دقت نکردن به این موضوع و عدم صدور گزارش و دستور کار در این زمینه شکایت می‌کند.
- عدم رعایت درز انقطاع: عدم رعایت درز انقطاع در ساختمان های بتنی قبل از بتن ریزی فونداسیون و اجرای ریشه ستون ها و در ساختمان های فلزی هم زمان با نصب بیس پلیت و نصب اسکلت ساختمان باید توسط ناظر نقشه‌بردار، ناظر معمار و ناظر هماهنگ کننده کنترل شود. در صورت رعایت نکردن این موضوع، مالک می‌تواند با یک متن شکایت درز انقطاع از مهندس طراح
دردسرساز شود.
- عدم رعایت بَر و کف ساختمان: عدم رعایت بَرِ ساختمان می‌تواند موجب ورود ملک به داخل معبر و عدم رعایت تراز کف موجب افزایش ارتفاع ساختمان یا افزایش طول ستون‌ها شده و در نهایت پرونده در کمیسیون ماده مطرح شده و منجر به تخریب یا پرداخت جرائم سنگین شوند. این تخلف می‌تواند موجب ورود ساختمان به معبر شود که با طرح این پرونده در کمیسیون، حکم تخریب را در بر خواهد داشت.
- عدم نصب آسانسور‌های استاندارد: سقوط آسانسور در زمان بهره‌برداری قبل از صدور پایان‌کار نیز یکی دیگر از دلایل شکایت از مهندس ناظر ساختمان است.
- اجرانشدن اسکوپ در نمای ساختمان: سقوط سنگ نما را می‌توان به‌عنوان پرتکرارترین حادثه ساختمانی به‌شمار آورد که می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیر جانی یا خسارات سنگین مالی را برای مالک و ناظر ساختمان در بر داشته باشد. این موضوع باعث شکایت مالک از سازنده برای نمای ساختمان و ریزش سنگ خواهد شد.
6) عدم اجرای کلید محافظ جان
- عدم اجرای دریچه تبادل هوا: مرگ خاموش نیز یکی دیگر از حوادثی است که می‌تواند بعد از بهره‌برداری از ساختمان موجبات شکایت و محکومیت مهندسان ناظر و مجری ساختمان را فراهم کند.
- اجرای نامناسب اسکلت بتونی ساختمان که موجب اجرای طرح تقویت شود: مهندسان ناظر سازه و مجریان ساختمانی در صورت بی‌توجهی به دتایل‌های اجرائی و کنترل‌نکردن مقاطع بتونی قبل از بتون‌ریزی و عدم صدور دستور کار و گزارش‌های به‌موقع، در صورت بروز حوادث ساختمانی مانند نشست سازه، به‌عنوان یکی از مقصران نشست ساختمان در دادگاه حاضر خواهند شد.
- رعایت‌نکردن موارد ایمنی: کار در ارتفاع بدون رعایت موارد ایمنی، مسدودنکردن بازشوهای سقف، سقوط مصالح، نصب‌نکردن مناسب بالابر و… نیز جزء موارد ایمنی هستند که متأسفانه مهندسان زیادی را درگیر کرده و موجب شکایت از مهندس ناظر ساختمان شده‌اند.
- رعایت‌نکردن دسته‌بندی تخلفات ساختمانی و صدور پایان‌کار قبل از اصلاح تخلفات دسته ۳ و ۴: برخی از تخلفات که در دسته‌بندی وظایف مهندس ناظر ساختمان قرار می‌گیرند، در صورت صدور پایان‌کار می‌توانند برای مهندسان ناظر و مجری گرفتاری‌های حقوقی در بر داشته باشند. در پایان باید اشاره کرد که نمی‌توان به‌طور قطع اعلام کرد چه حوادثی ممکن است در
ساختمان رخ دهد و ازهمین رو فقط توصیه می‌کنم خیلی ساده از کنار مسائل فنی و ایمنی موجود در کارگاه عبور نکنید؛ چراکه خیلی اوقات همین کوتاهی‌های بی‌مورد می‌تواند سبب بروز حوادث تلخ و زیان آور شود. بسیاری از همین تخلفات را می‌توان با یک تذکر کتبی بجا و به‌موقع و با کلمات و جملات درست و بجا، اصلاح کرد و از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کرد.
سوال اصلی موضوع بحث ما
سوال اصلی بحث این است که چنانچه مهندس ناظر با توجه به تکلیف و وظایفی که دارد از این تکلیف سرپیچی نماید یا نظارت مهندس ناظر به شکل ظاهری باشد قانون برای مهندس ناظر چه ضمانت اجرایی پیش‌بینی کرده است؟
در پاسخ باید گفت اگر مهندس ناظر به معنای واقعی بر احداث ساختمان نظارت ننماید، از انجا که همواره قسمت عظیمی از سرمایه بخش های دولتی یا خصوصی به ساخت و ساز های مسکونی، آموزشی، تجاری و اداری اختصاص می یابد چنانچه مهندس ناظر، به هر دلیلی نظارت ننماید یا دقت در نظارت به خرج ندهد علاوه بر اینکه سرمایه به هدر می رود، در موارد بسیاری به
خسارات جانی نیز منجر خواهد شد..
بنابراین اولین وظیفه مهندس ناظر مطابق تبصره ۷ ماده ۱۰۰ قانون شهرداری این است که بر خلاف واقع گواهی ندهد و تخلفی را که مشاهده می‌نماید بلافاصله به شهرداری اطلاع دهد چرا که اگر از این وظایف سر پیچی نماید و کمیسیون ماده ۱۰۰ حکم به تخریب ساختمان و جریمه بدهد، شهرداری موظف است با گزارش کتبی، تخلف مهندس ناظر را به شورای انتظامی نظام
مهندسی اطلاع دهد.
شورای انتظامی نظام مهندسی و ساختمانی که در این پرونده‌ها مطابق ماده ۱۷ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان صالح به رسیدگی است با جلب نظر کارشناس چنانچه مهندس ناظر را مرتکب تقصیر تشخیص دهد با عنایت به خسارت به بار آمده وی را به محدودیت کار از شش تا سه سال و در صورت تکرار تخلف به حداکثر مجازات محکوم می‌نماید. شورای انتظامی نظام
مهندسی مکلف است محکومیت مهندس ناظر را در پروانه نظام مهندسی وی درج نموده و در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار کشور آگهی نماید.
ورود خسارت مالی و جانی به اشخاص ثالث در اثر مقصر بودن مهندس ناظر
مطایق قواعد حقوقی، مسولیت به کیفری و مدنی تقسبم می‌شود. مسولیت کیفری در جهت مجازات مجرم است که مطایق اصل قانونی بودن جرم و مجازات که از اصول مسلم حقوق جزا است باید در قوانین موضوعه قانونی وجود داشته باشد تا بتوان مهندس ناظر را در صورت انجام جرم به عنوان مجرم تعقیب و مجازات نمود.
مطابق اصل ۴۰ قانون اساسی هیچ شخص اعم از حقیقی یا حقوقی نمی‌تواند اعمال حق خود را وسیله اضرار به غیر یا تعدی به منفعت عمومی قرار دهد. بنابراین چنانچه مهندس ناظر مسوولیت نظارت بر ساخت و ساز را بر عهده گرفته است باید تمام محاسبات فنی را مطابق نظام مهندسی نظارت نماید. حال چنانچه از عدم نظارت دقیق مهندس ناظر حادثه مالی یا جانی به وقوع
بپیوندد عدم آگاهی مهندس ناظر از مراحل ساخت و ساز و همچنین عملیات اجرایی ساخت در نزد مراجع قضایی قابل استماع نخواهد بود
مطابق ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی چنانچه از تقصیر یا بی احتیاطی و بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی مهندس ناظر خسارت جانی منتهی به قتل غیر عمد حادث شود مهندس ناظر به یک تا سه سال حبس تعزیری محکوم خواهد شد.
البته چنانچه اولیای دم مطالبه دیه نمایند مهندس ناظر محکوم به پرداخت دیه نیز خواهد شد. از طرف دیگر بر اساس ماده ۱ قانون مسوولیت مدنی هر کسی به عمد یا غیر عمد و بدون اجازه قانونی حقوق دیگران را تضییع نماید و به جان و مال دیگران خدشه ای وارد نماید از لحاظ مدنی مسوولیت جبران خسارات مادی و معنوی تضییع شده بر عهده او است.
مراجع صالح جهت طرح شکایت از مهندس ناظر
در مورد شکایت از مهندس ناظر باید قایل به تفکیک شد. به عبارت دیگر چنانچه از عدم نظارت دقیق مهندس ناظر جرمی به وقوع بپیوندد مطابق قواعد عمومی صلاحیت، دادسرای محل وقوع جرم می‌تواند مرجع پذیرش شکایت کیفری از مهندس ناظر باشد. شعبه بازپرسی در دادسرا پس از تحقیقات کافی چنانچه اعتقاد بر ارتکاب جرم توسط مهندس ناظر داشته باشد با صدو
قرار جلب به دادرسی، پرونده را نزد دادستان ارسال می دارد تا با صدور کیفر خواست توسط دادستان یا نماینده وی مطابق قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ پرونده به دادگاه جهت محاکمه مهندس ناظر ارسال شود.
اما چنانچه شکایت از مهندس ناظر جنبه کیفری نداشته باشد مرجع صالح مطابق ماده ۸۵ آیین نامه قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، شورای انتظامی استان است که صلاحیت رسیدگی به تخلفات انتظامی، حرفه ای و انضباطی مهندسین ناظر و اشخاصی که دارای پروانه اشتغال می‌باشند را دارد. بنابراین مطابق ماده ۸۵ فوق الذکر تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی
می‌توانند شکایت مکتوب خود از مهندس ناظر را به ضمیمه اسناد و مدارک و شرح تخلف به دبیرخانه شورای انتظامی استان ارسال نمایند.
البته شاکی می‌بایست توجه داشته باشد که مشخصات خود را به صورت دقیق در شکایت نامه قید نماید چرا که عدم رعایت ان مطابق تبصره ۳ ماده ۸۵ آیین نامه قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان منجر به عدم استماع شکایت توسط شورای انتظامی خواهد شد بنابراین شکایت بدوی از تخلفات انضباطی و انتظامی مهندس ناظر در صلاحیت شورای انتظامی استان است که
مطابق ماده ۱۷ قانون نظام مهندسی، شورای انتظامی استان از یک حقوقدان به معرفی رییس دادگستری استان و دو تا چهار مهندس خوشنام تشکیل می‌شود.
مجازاتهای انتظامی مهندس ناظر
پس از شکایت از مهندس ناظر و رسیدگی در شورای انتظامی و اثبات تخلف، مهندس ناظر مطابق ماده ۹۰ آیین نامه بسته به اهمیت تخلف انضباطی یا حرفه ای توسط شورای انتظامی نظام مهندسی محکوم به مجازات خواهد شد که این محکومیت ها درجات مختلفی دارد. محکومیت های ماده ۹۰ شامل اخطار کتبی، توبیخ کتبی، محرومیت موقت یا دائم از پروانه اشتغال، ابطال پروانه نظام مهندسی می باشد
تصمیم گیری شورای انتظامی نظام مهندسی استان
همانطور که بیان شد مرجع بدوی رسیدگی به تخلفات انضباطی مهندس ناظر، پس از شکایت از مهندس ناظر ساختمان، شورای انتظامی استان است که پس از بررسی مدارک و مستندات و اخذ نظریه کارشناس رای صادر می‌نماید. آرای صادره شورای انتظامی نظام مهندسی می‌بایست مستدل و مستند بوده و در ذیل رای صادره چگونگی اعتراض، مرجع اعتراض و همچنین مدت
اعتراض به رای قید شود.
مرجع تجدید نظر از آرای صادره از شورای انتظامی استان
مطابق ماده ۹۳ ایین نامه قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان تمامی آرای صادره از شورای انتظامی استان اعم از رای مبنی بر تخلف مهندس ناظر و رای مبنی بر عدم تخلف، قابل تجدید نظر در شورای انتظامی نظام مهندسی میباشد.